Chắc hẳn nhiều anh em game thủ hay người làm content đã từng trải qua cảm giác nóng mặt khi SSD chậm dần, lag giữa chừng lúc render video hay đang clutch rank. Thực tế không phải là SSD yếu, mà là do cách sử dụng chưa đúng.
Ổ cứng SSD Lexar dù có công nghệ 3D NAND xịn đến mấy thì cũng cần được chăm sóc đúng cách để kéo dài tuổi thọ và giữ hiệu năng đỉnh cao. Bài viết này sẽ chia sẻ thẳng những mẹo thiết thực nhất mà mình đã tổng hợp lại, giúp anh em
tối ưu SSD một cách đơn giản mà hiệu quả ngay lập tức.Hiểu Nhanh Về Tuổi Thọ SSD
Cơ Chế P/E Cycle Và TBW
SSD hoạt động khác hoàn toàn so với ổ cứng HDD truyền thống. Thay vì dùng đĩa quay cơ học, ổ cứng SSD Lexar sử dụng chip NAND flash để lưu trữ dữ liệu. Điểm quan trọng ở đây là mỗi cell NAND chỉ chịu được một số lượng chu kỳ ghi xóa nhất định, gọi là P/E cycle (Program/Erase cycle). Con số này quyết định tuổi thọ của SSD, thường được đo bằng TBW (Total Bytes Written) - tổng dung lượng dữ liệu có thể ghi vào ổ đĩa trong suốt vòng đời.
Với ổ cứng SSD Lexar dòng Professional NM1090 hay NM990, TBW thường rơi vào khoảng 600TB đến 1400TB tùy dung lượng. Nghe có vẻ khủng nhưng nếu anh em làm content, render video 4K 8K liên tục hoặc download game hàng trăm GB mỗi tuần thì con số này cũng tiêu hao khá nhanh. Chính vì vậy, việc tối ưu cách ghi dữ liệu là then chốt để kéo dài tuổi thọ SSD.
Wear Leveling Và Garbage Collection
Ổ cứng SSD Lexar tích hợp hai công nghệ nền tảng là Wear Leveling và Garbage Collection. Wear Leveling giúp phân bổ đều các lần ghi xóa trên toàn bộ cell NAND thay vì tập trung vào một vài cell cố định, tránh tình trạng mòn không đều. Còn Garbage Collection là quá trình dọn dẹp các block dữ liệu đã bị đánh dấu xóa nhưng chưa được xóa thực sự, giải phóng không gian để ghi dữ liệu mới nhanh hơn.
Hai công nghệ này hoạt động tự động ở mức controller, nhưng để chúng phát huy tối đa hiệu quả thì cần kết hợp với lệnh TRIM từ hệ điều hành. Đây chính là yếu tố quan trọng nhất mà nhiều người hay bỏ qua.
TRIM - Vũ Khí Bí Mật Kéo Dài Tuổi Thọ
TRIM Làm Gì Cho SSD
TRIM là lệnh giúp hệ điều hành thông báo cho SSD biết chính xác những block dữ liệu nào đã bị xóa và có thể ghi đè lên. Khi anh em xóa file trên Windows, hệ điều hành chỉ xóa thông tin tham chiếu đến file đó trong bảng phân vùng, còn dữ liệu thực tế vẫn nằm yên trên SSD. Nếu không có TRIM, ổ cứng SSD Lexar sẽ không biết block đó đã "chết" và vẫn phải copy nó sang block khác trong quá trình Garbage Collection, tốn thời gian và làm mòn SSD nhanh hơn.
Khi TRIM được bật, hệ điều hành gửi tín hiệu ngay lập tức cho SSD về những block không còn dùng nữa. SSD đánh dấu chúng và bỏ qua trong quá trình Garbage Collection, giảm số lần ghi xóa không cần thiết. Kết quả là hiệu suất ghi dữ liệu được cải thiện đáng kể và tuổi thọ SSD kéo dài hơn nhiều năm.
Cách Bật TRIM Cho SSD Windows 11
Kiểm tra TRIM trên Windows 11 cực kỳ đơn giản. Anh em mở Command Prompt với quyền Administrator, gõ lệnh fsutil behavior query DisableDeleteNotify và nhấn Enter. Nếu kết quả hiện DisableDeleteNotify = 0 nghĩa là TRIM đã được bật. Ngược lại nếu hiện DisableDeleteNotify = 1 thì cần bật thủ công bằng lệnh fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0.
Windows 11 thường tự động bật TRIM khi phát hiện ổ cứng SSD Lexar, nhưng tốt nhất anh em nên kiểm tra lại để chắc chắn. Ngoài ra, Windows còn có task tự động chạy TRIM định kỳ thông qua Optimize Drives utility. Vào Settings, gõ "Defragment and Optimize Drives", chọn ổ SSD và click Optimize để chạy TRIM thủ công. Đối với người dùng macOS, lệnh trimforce có thể bật TRIM cho SSD bên thứ ba, còn Linux thì TRIM thường được hỗ trợ mặc định qua fstrim service.
Cập Nhật Firmware - Bước Quan Trọng Bị Lãng Quên
Tại Sao Phải Update Firmware
Firmware là phần mềm nhúng bên trong controller SSD, điều khiển mọi hoạt động từ đọc ghi dữ liệu đến quản lý Wear Leveling. Các nhà sản xuất như Lexar thường xuyên phát hành firmware update để khắc phục lỗi, cải thiện hiệu suất, tăng độ ổn định và thậm chí nâng cấp thuật toán quản lý NAND. Bỏ qua việc cập nhật firmware giống như anh em chạy game mà không update driver card đồ họa vậy, hiệu suất không tối ưu và dễ gặp lỗi bất ngờ.
Một ví dụ điển hình là firmware update của
ổ cứng SSD Lexar dòng NM1090 Pro giúp cải thiện tốc độ ghi sustained lên 15% và giảm nhiệt độ hoạt động khi render video nặng. Những cải tiến này không chỉ tăng hiệu suất mà còn giảm mòn NAND do nhiệt độ cao, kéo dài tuổi thọ SSD đáng kể.
Hướng Dẫn Update Firmware An Toàn
Trước khi update firmware cho ổ cứng SSD Lexar, anh em phải backup toàn bộ dữ liệu quan trọng ra ổ khác hoặc cloud. Tuy firmware update hiện đại ít rủi ro hơn, nhưng luôn có khả năng lỗi dẫn đến mất dữ liệu nếu quá trình bị gián đoạn. Sau đó, vào trang chính thức của Lexar, tìm đến mục Support hoặc Downloads, chọn đúng model SSD và tải về file firmware mới nhất. Lexar thường cung cấp công cụ update firmware riêng hoặc file ISO để boot từ USB.
Quy trình update firmware nên thực hiện khi hệ thống ít hoạt động, tránh các tác vụ nặng đang chạy. Đảm bảo nguồn điện ổn định, tốt nhất là dùng UPS để tránh mất điện đột ngột giữa chừng. Sau khi update xong, khởi động lại máy và kiểm tra lại version firmware bằng phần mềm như CrystalDiskInfo hoặc công cụ của Lexar. Nếu gặp vấn đề sau update, một số model cho phép rollback về firmware cũ, nhưng không phải lúc nào cũng khả dụng nên cần đọc kỹ changelog trước khi quyết định update.
Tối Ưu Windows Cho SSD Chuẩn Chỉnh
Cài Đặt AHCI Và Tắt Defragmentation
Sau khi cài Windows 11, điều đầu tiên cần kiểm tra là chế độ SATA trong BIOS phải được đặt ở AHCI thay vì IDE hoặc RAID nếu không dùng RAID. AHCI (Advanced Host Controller Interface) cho phép SSD hoạt động với đầy đủ tính năng như NCQ (Native Command Queuing) và TRIM, tối ưu hiệu suất đọc ghi ngẫu nhiên. Để kiểm tra, anh em vào Device Manager, mở mục IDE ATA/ATAPI controllers, xem có dòng AHCI Controller hay không.
Windows 11 tự động phát hiện ổ cứng SSD Lexar và tắt disk defragmentation cho ổ SSD. Nhưng vẫn nên kiểm tra lại bằng cách gõ "Defragment" trong Start Menu, mở Optimize Drives, chọn ổ SSD và xem Scheduled optimization. Đảm bảo nó hiển thị "Optimize" thay vì "Defragment" vì defrag không cần thiết cho SSD và chỉ làm tăng số lần ghi xóa vô ích.
Giảm Ghi Dữ Liệu Không Cần Thiết
Windows có nhiều tính năng chạy ngầm ghi dữ liệu liên tục lên ổ cứng SSD Lexar, làm giảm tuổi thọ không đáng có. Một trong những thủ phạm lớn nhất là Hibernation, tính năng lưu toàn bộ RAM ra SSD khi tắt máy để khởi động nhanh hơn. Với RAM 16GB 32GB thì mỗi lần hibernate ghi hàng chục GB, nếu làm mỗi ngày thì một năm đã tiêu tốn hàng TB TBW. Anh em có thể tắt hibernate bằng lệnh powercfg -h off trong Command Prompt với quyền Administrator.
Pagefile (Virtual Memory) cũng ghi dữ liệu liên tục lên SSD khi RAM đầy. Nếu anh em có đủ RAM (16GB trở lên), có thể giảm kích thước pagefile hoặc di chuyển nó sang ổ HDD phụ nếu có. Vào System Properties, chọn Advanced tab, click Settings trong Performance, chuyển sang Advanced tab tiếp theo và chọn Change trong Virtual Memory. Tuy nhiên không nên tắt hoàn toàn pagefile vì một số ứng dụng và game cần nó để hoạt động ổn định.
Windows Search Indexing và thư mục Temp cũng ghi dữ liệu thường xuyên. Anh em có thể tắt indexing cho ổ cứng SSD Lexar bằng cách vào ổ đĩa Properties, bỏ tích "Allow files on this drive to have contents indexed". Thư mục Temp có thể di chuyển sang ổ HDD phụ thông qua Environment Variables trong System Properties. Những điều chỉnh này giảm đáng kể số lần ghi không cần thiết, kéo dài tuổi thọ SSD mà không ảnh hưởng nhiều đến trải nghiệm sử dụng.
Quản Lý Dung Lượng Trống Hiệu Quả
SSD hoạt động tốt nhất khi còn đủ không gian trống để Wear Leveling và Garbage Collection làm việc hiệu quả. Khuyến nghị để trống ít nhất 15% đến 20% dung lượng ổ cứng SSD Lexar. Ví dụ với SSD 1TB thì nên giữ khoảng 150GB 200GB trống. Khi SSD gần đầy, controller phải làm việc cực khổ để tìm block trống cho dữ liệu mới, dẫn đến hiệu suất ghi giảm mạnh và tăng số lần xóa ghi, mòn SSD nhanh hơn.
Một kỹ thuật nâng cao là over provisioning, dành riêng một phần dung lượng SSD không format để controller dùng cho Wear Leveling. Nhiều SSD cao cấp như ổ cứng SSD Lexar dòng Professional đã có sẵn over provisioned space ẩn khoảng 7% dung lượng. Người dùng nâng cao có thể tăng thêm over provisioning bằng cách tạo phân vùng unallocated, nhưng cách đơn giản nhất vẫn là giữ 15% 20% dung lượng trống thông thường.
Kết Luận
Việc duy trì hiệu năng và kéo dài tuổi thọ SSD phụ thuộc vào những thao tác đơn giản nhưng quan trọng: bật TRIM, cập nhật firmware định kỳ, giữ 15-20% dung lượng trống và hạn chế ghi dữ liệu không cần thiết. Những điều chỉnh này giúp SSD hoạt động ổn định lâu dài mà không làm giảm trải nghiệm sử dụng.
Để theo dõi tình trạng ổ cứng, nên kiểm tra chỉ số SMART định kỳ qua các công cụ như CrystalDiskInfo. Đối với SSD NVMe Gen4/Gen5, giải pháp tản nhiệt phù hợp cũng cần được quan tâm để tránh thermal throttling.
Tìm hiểu thêm về các dòng ổ cứng SSD Lexar chính hãng tại
HACOM - HanoiComputer với chính sách bảo hành đầy đủ, hỗ trợ tư vấn kỹ thuật chuyên nghiệp. Truy cập
HACOM.vn hoặc liên hệ hotline để được tư vấn sản phẩm phù hợp với nhu cầu sử dụng.
Câu hỏi liên quan về cách kéo dài tuổi thọ, khiến SSD bền bỉ hơn
TRIM SSD là gì và có thực sự kéo dài tuổi thọ SSD không?
TRIM là lệnh giúp SSD xóa bỏ dữ liệu không cần thiết, tối ưu hiệu suất và kéo dài tuổi thọ đáng kể.
Nên để trống bao nhiêu % dung lượng SSD để đảm bảo hiệu suất tối ưu?
HACOM khuyến nghị để trống 15-20% dung lượng SSD để đảm bảo hiệu suất tối ưu và kéo dài tuổi thọ.
Có nên cập nhật firmware SSD Lexar ngay lập tức không?
Không, chỉ cập nhật khi có vấn đề cụ thể, cải tiến đáng kể, hoặc khuyến nghị từ nhà sản xuất.
