Nghẽn cổ chai PC là gì? Nguyên nhân và cách kiểm tra nhanh chóng

Cảm thấy chiếc PC của mình ì ạch, phản hồi chậm chạp dù bạn vừa mới nâng cấp một vài linh kiện "khủng"? Hay đơn giản là những tác vụ hàng ngày bỗng trở nên nặng nề, không còn mượt mà như trước? Rất có thể, "nghẽn cổ chai PC" đang âm thầm cản trở hiệu suất tối đa hệ thống của bạn. Để hiểu rõ hơn về tình trạng này cũng như kiểm tra và khắc phục, hãy cùng HACOM tìm hiểu qua bài viết sau.

Nghẽn cổ chai PC là gì?

Nghẽn cổ chai PC là tình trạng một linh kiện nào đó trong máy tính, như CPU, GPU, RAM hoặc ổ cứng,... có hiệu suất thấp hơn không theo kịp so với các thành phần khác, dẫn đến sự không đồng bộ và làm giảm hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống. Ví dụ, khi chơi game nặng, một CPU yếu có thể không xử lý kịp dữ liệu cho GPU mạnh, gây ra hiện tượng giật lag hoặc giảm FPS. Tình trạng này giống như một "nút thắt" cản trở dòng chảy hiệu suất của PC.

Nguyên nhân PC bị nghẽn cổ chai

Nghẽn cổ chai PC xảy ra khi các linh kiện phần cứng không hoạt động đồng bộ, dẫn đến giảm hiệu suất tổng thể. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra hiện tượng này:

- Chênh lệch hiệu năng giữa CPU và VGA:  CPU (bộ vi xử lý) và VGA (card màn hình) là hai thành phần cốt lõi quyết định hiệu suất của PC, đặc biệt trong chơi game. CPU chịu trách nhiệm xử lý logic, tính toán các khung cảnh trong game, trong khi VGA vẽ những khung cảnh đó thành hình ảnh hiển thị trên màn hình. Nếu CPU yếu hơn, không thể cung cấp dữ liệu kịp thời cho VGA mạnh, VGA sẽ phải đợi, gây giật lag hoặc giảm FPS. Ngược lại, VGA yếu sẽ không thể xử lý nhanh các tác vụ đồ họa mà CPU gửi đến, dẫn đến nghẽn cổ chai. 

- Không tương thích giữa CPU và VGA: Một số CPU và VGA không được thiết kế để hoạt động tối ưu với nhau, nếu CPU quá cũ hoặc không hỗ trợ các công nghệ mới của VGA. Từ đó, làm giảm hiệu suất tổng thể, đặc biệt các ứng dụng yêu cầu đồng bộ cao như game AAA hoặc phần mềm chỉnh sửa đồ họa.

- RAM không đủ dung lượng hoặc chất lượng thấp: RAM dung lượng thấp dưới 8GB cho game hiện đại hoặc tốc độ chậm như DDR3 thay vì DDR4/DDR5 không thể đáp ứng nhu cầu truyền dữ liệu giữa CPU và VGA, gây chậm trễ và giảm hiệu suất hệ thống.

- Tốc độ truyền dữ liệu thấp: Kết nối giữa các linh kiện, như băng thông PCIe chậm, ví dụ:  PCIe 3.0 thay vì 4.0 hoặc ổ cứng HDD thay vì SSD, có thể hạn chế tốc độ truyền dữ liệu, dẫn đến nghẽn cổ chai, đặc biệt trong các tác vụ nặng như chơi game hoặc xử lý video.

Cách kiểm tra nghẽn cổ chai PC nhanh chóng

Để xác định xem PC của bạn có bị nghẽn cổ chai hay không bạn có thể sử dụng trang web PC-Builds. Các bước thực hiện như sau:

- Bước 1: Mở trình duyệt và vào địa chỉ PC-Builds.com.

- Bước 2: Chọn các linh kiện phần cứng tương ứng với máy tính của bạn. Ví dụ: thử kiểm tra với Intel Core i5-10400, NVIDIA GeForce RTX 3070 và RAM 16GB.

- Bước 3: Sau khi nhập đầy đủ thông tin, nhấn nút “Calculate” để công cụ phân tích mức độ nghẽn cổ chai cho thiết bị của bạn.

- Bước 4: Nếu chỉ khoảng chỉ khoảng 0,08% thì có nghĩa máy tính không gặp tình trạng nghẽn cổ chai. Nếu tỷ lệ cao hơn, hãy đối chiếu theo các mốc dưới đây:

+ 0% - 10%: Không có hoặc nghẽn cổ chai nhẹ, không ảnh hưởng đáng kể đến hiệu suất.

+ 10% - 60%: Nghẽn cổ chai ở mức trung bình đến nặng, ảnh hưởng đến hiệu suất tổng thể.

+ Trên 60%: Nghẽn cổ chai nghiêm trọng, cần xem xét nâng cấp linh kiện.

Hướng dẫn cách chọn phần cứng để hạn chế nghẽn cổ chai

Hiện nay, các laptop hoặc PC đều đa số đã được trang bị các phần cứng tương thích nên người dùng cũng không cần quá lo hiện tượng Nghẽn cổ chai PC xảy ra. Dưới đây sẽ là một số gợi ý cách chọn:

CPU

Với các game nhẹ hoặc công việc văn phòng, CPU 4-6 nhân là đủ. Tuy nhiên, với các tựa game AAA hoặc chỉnh sửa video, hãy chọn CPU 8 nhân trở lên như Intel Core i7-13700 hoặc AMD Ryzen 7 7700. Hãy cân nhắc chọn CPU thuộc thế hệ mới để hỗ trợ công nghệ hiện đại như PCIe 4.0/5.0.

VGA

Hãy chọn GPU phù hợp với CPU, ví dụ: CPU Ryzen 5 5600X nên đi kèm GPU như NVIDIA RTX 3060 Ti hoặc AMD RX 6700 XT cho chơi game 1440p. Với game nhẹ GPU tầm trung như NVIDIA GTX 1650 hoặc AMD RX 6400 nhưng game nặng thì lại cần GPU mạnh hơn như RTX 3070 hoặc RX 6800 và phải hỗ trợ công nghệ như DLSS, Ray Tracing và tương thích với mainboard.

RAM

Game nhẹ hoặc công việc cơ bản chỉ cần 8GB RAM nhưng 16GB là mức tối thiểu đề xuất cho game hiện đại và đa nhiệm, nếu chơi game AAA hoặc stream 32GB RAM sẽ lý tưởng. Về tốc độ, chọn DDR4 (3200-3600 MHz) hoặc DDR5 (4800-6000 MHz) tùy theo mainboard, CPU và sử dụng 2 thanh RAM (2x8GB hoặc 2x16GB) ở chế độ kênh đôi để tăng băng thông, cải thiện hiệu suất.

SSD/HDD

SSD NVMe (PCIe 4.0 hoặc 3.0) với tốc độ đọc/ghi 3000-7000 MB/s là lựa chọn tối ưu cho hệ điều hành và game, với dung lượng tối thiểu 500GB, lý tưởng 1TB cho game nặng. HDD phù hợp để lưu trữ dữ liệu lớn như video, file nặng nhờ giá thành thấp và dung lượng cao (2TB trở lên). Kết hợp SSD (cho hệ điều hành và game) với HDD (cho lưu trữ) là cách tối ưu chi phí và hiệu suất.

Màn hình

VGA tầm trung như RTX 3060, chọn màn hình 1080p hoặc 1440p; VGA cao cấp như RTX 4080 phù hợp với 4K. Tần số quét 120Hz-165Hz đảm bảo chơi game mượt mà, đặc biệt với VGA mạnh. Chọn màn hình hỗ trợ G-Sync (NVIDIA) hoặc FreeSync (AMD) để giảm xé hình. Kích thước đề xuất: 24-27 inch cho 1080p/1440p, 32 inch trở lên cho 4K. Đảm bảo VGA đạt FPS tương ứng với tần số quét màn hình ví dụ: 144 FPS cho màn 144Hz.

Nghẽn cổ chai PC là một vấn đề làm giảm hiệu suất máy tính, gây giật lag hoặc lãng phí tài nguyên phần cứng. Hãy kiểm tra như HACOM đã hướng dẫn để phát hiện và khắc phục nghẽn cổ chai.